Тилӗпе Улатакка

Пырать Пырать пӗр пӗр хӑмӑр хӑмӑр Тилӗ Тилӗ йӑпӑртатса йӑпӑртатса вӑрманпа. вӑрманпа. Ун Ун ҫулӗ ҫулӗ ҫине ҫине сунарҫӑ сунарҫӑ шӑтӑк шӑтӑк алтса алтса хунӑ хунӑ пулнӑ. пулнӑ. Чупса Чупса пынӑ пынӑ ҫӗртенех ҫӗртенех йӑнкӑлт йӑнкӑлт анса анса кайрӗ кайрӗ Тилӗ Тилӗ ҫав ҫав шӑтӑка. шӑтӑка. Сиккелет‑сиккелет, Сиккелет-сиккелет, кускалать‑кускалать кускалать-кускалать — — ниепле ниепле те те тухаймасть. тухаймасть.

Шӑтӑк Шӑтӑк тӗпӗнче тӗпӗнче Тилӗ Тилӗ вӗткеленнине вӗткеленнине йывӑҫ йывӑҫ тӑрринче тӑрринче ларакан ларакан Улатакка Улатакка курать. курать.

— — Мӗн Мӗн ӗҫлен, ӗҫлен, Тилӗ Тилӗ тус? тус? — — тесе тесе ыйтать ыйтать унран унран Улатакка. Улатакка.

— — Пусӑ Пусӑ чаватӑп, чаватӑп, — — тет тет Тилли. Тилли.

— — Мана Мана та та алтса алтса памӑн‑ши? памӑн-ши? — — тет тет Улатакка. Улатакка.

— — Алтса Алтса парасси парасси парӑттӑм парӑттӑм та, та, анчах анчах малтан малтан ку ку пусӑ пусӑ пурине пурине ярса ярса пӗтерес пӗтерес пулать пулать ҫав. ҫав. Пулӑш Пулӑш мана мана кӑштах, кӑштах, вара вара пӗрлех пӗрлех тытӑнӑпӑр, тытӑнӑпӑр, — — чееленет чееленет хӑмӑр хӑмӑр Тилӗ. Тилӗ.

— — Мӗнпе Мӗнпе пулӑшам пулӑшам эп эп сана? сана? — — ӑнланаймасӑр ӑнланаймасӑр ыйтать ыйтать Улатакка. Улатакка.

— — Сана Сана йывӑр йывӑр ӗҫех ӗҫех хушмастӑп, хушмастӑп, эсӗ эсӗ мана мана пура пура яма яма йывӑҫ йывӑҫ турачӗсене турачӗсене кӑна кӑна пар, пар, — — тет тет Тилли. Тилли.

Тытӑнчӗ Тытӑнчӗ Улатакка Улатакка Тилле Тилле пулӑшма. пулӑшма. Туратран Туратран турата турата ларса ларса шӗвӗр шӗвӗр сӑмсипе сӑмсипе шак! шак! тутарать тутарать те те пӗр пӗр турат турат ӳкерет, ӳкерет, шак! шак! тутарать тутарать те те теприне теприне касса касса ярать. ярать.

Пухӑннӑ Пухӑннӑ туратсене туратсене Тилӗ Тилӗ патне патне пыра‑пыра пыра-пыра пӑрахать. пӑрахать. Пуҫларӗ Пуҫларӗ Тилли Тилли вӗсене вӗсене шӑтӑка шӑтӑка купалама. купалама. Аппалансан‑аппалансан, Аппалансан-аппалансан, шӑтӑкӗ шӑтӑкӗ тулса тулса та та ларчӗ. ларчӗ.

— — Ну, Ну, мӗнле, мӗнле, ӗҫ ӗҫ пӗтрӗ‑и? пӗтрӗ-и? — — ыйтать ыйтать Улатакка. Улатакка.

— — Пӗтрӗ, Пӗтрӗ, — — тет тет Тилли. Тилли.

— — Апла Апла пулсан пулсан атя атя ман ман пата пата пусӑ пусӑ алтма, алтма, — — чӗнет чӗнет Улатакка. Улатакка.

— — Пырасси Пырасси пырӑп пырӑп та‑ха, та-ха, анчах анчах эс эс мана мана мӑкарич мӑкарич шучӗпе шучӗпе кӑвас кӑвас ӗҫтер, ӗҫтер, — — тет тет Тилли. Тилли.

Улатакка Улатакка килӗшрӗ, килӗшрӗ, иккӗшӗ иккӗшӗ кӑвас кӑвас сутакана сутакана шырама шырама тухса тухса кайрӗҫ. кайрӗҫ.

Такмак Такмак пасарне пасарне ҫитеспе ҫитеспе ҫаксене ҫаксене хирӗҫ хирӗҫ пӗр пӗр усламҫӑ усламҫӑ килет. килет.

— — Ав Ав пуян пуян Сахар Сахар пасара пасара кӑвас кӑвас сутма сутма каять, каять, пытанса пытанса вырт вырт тӗм тӗм хушшине, хушшине, — — тет тет Улатакка. Улатакка.

Тилли Тилли йӑпӑр‑япӑр йӑпӑр-япӑр пытанчӗ. пытанчӗ. Улатакка Улатакка Сахар Сахар лавӗ лавӗ ҫинчи ҫинчи пичке пичке тӑррине тӑррине хӑпарса хӑпарса ларчӗ ларчӗ те те шӗвӗр шӗвӗр сӑмсипе сӑмсипе шаккама шаккама тытӑнчӗ. тытӑнчӗ. Шаккасан‑шаккасан Шаккасан-шаккасан пичке пичке хӑми хӑми шӑтса шӑтса тухрӗ. тухрӗ. Сирпӗнет Сирпӗнет кӑна кӑна пыл пыл кӑвас кӑвас юман юман пичкерен. пичкерен.

Улатакка Улатакка хӑйӗн хӑйӗн ӗҫне ӗҫне пӗтерсен пӗтерсен шак! шак! тутарчӗ тутарчӗ Сахара Сахара ҫамкинчен. ҫамкинчен. Эх, Эх, ҫилленсе ҫилленсе кайрӗ кайрӗ Сахар, Сахар, тытӑнчӗ тытӑнчӗ хӑвалама. хӑвалама. Улатакки Улатакки юриех юриех аялтан аялтан кӑна кӑна вӗҫсе вӗҫсе пырать. пырать.

Кайӑк Кайӑк хыҫҫӑн хыҫҫӑн чупса чупса хӑшканӑ хӑшканӑ ернĕ ернĕ хушӑра хушӑра Сахарӑн Сахарӑн пичкери пичкери кӑвасӗ кӑвасӗ йӑлтах йӑлтах юхса юхса тухрӗ. тухрӗ. Тӗмсем Тӗмсем хушшинче хушшинче пытанса пытанса выртакан выртакан Тилӗ Тилӗ хӑвӑртрах хӑвӑртрах чупса чупса тухса тухса кӑваса кӑваса ӗҫме ӗҫме тытӑнчӗ. тытӑнчӗ. Хырӑмӗ Хырӑмӗ туличченех туличченех ӗҫрӗ. ӗҫрӗ.

Пуян Пуян Сахар Сахар кайӑка кайӑка хӑваларӗ‑хӑваларӗ хӑваларӗ-хӑваларӗ те те нимӗнсӗрех нимӗнсӗрех килне килне таврӑнчӗ. таврӑнчӗ.

— — Ну, Ну, епле, епле, ӗҫрӗн‑и? ӗҫрӗн-и? — — ыйтать ыйтать Улатакка Улатакка Тилӗрен. Тилӗрен.

— — Ӗҫрӗм, Ӗҫрӗм, ӳсӗрӗлсех ӳсӗрӗлсех кайрӑм, кайрӑм, — — тавӑрать тавӑрать Тилли Тилли тайкаланса. тайкаланса.

— — Апла Апла пулсан пулсан атя атя пусӑ пусӑ алтма. алтма.

— — Каясса Каясса кайӑпӑр кайӑпӑр та‑ха, та-ха, анчах анчах эс эс мана мана малтан малтан култарса култарса кӑтарт, кӑтарт, — — тет тет Тилли. Тилли.

— — Юрӗ, Юрӗ, атя атя ман ман хыҫҫӑн, хыҫҫӑн, — — килӗшрӗ килӗшрӗ лешӗ. лешӗ.

Тилӗпе Тилӗпе Улатакка Улатакка Такмак Такмак ялӗн ялӗн анкарти анкарти хыҫнелле хыҫнелле шӑвӑнчӗҫ. шӑвӑнчӗҫ.

Пуян Пуян Сахар Сахар ывӑлӗпе ывӑлӗпе пӗр пӗр тарҫи тарҫи йӗтем йӗтем ҫинче ҫинче ясмӑк ясмӑк ҫапаҫҫӗ. ҫапаҫҫӗ. Улатаккапа Улатаккапа Тилӗ Тилӗ ҫаксем ҫаксем тӗлне тӗлне ҫитсен ҫитсен темӗн темӗн пӑшӑлтатса пӑшӑлтатса илчӗҫ илчӗҫ те те чарӑнчӗҫ. чарӑнчӗҫ. Тилли Тилли карта карта хушӑкӗ хушӑкӗ витӗр витӗр йӑпшӑнсах йӑпшӑнсах пӑхса пӑхса выртать, выртать, Улатакки Улатакки Сахар Сахар ывӑлӗн ывӑлӗн пуҫӗ пуҫӗ ҫине ҫине кайса кайса ларчӗ ларчӗ те те шӗвӗр шӗвӗр сӑмсипеле сӑмсипеле шак! шак! тутарчӗ тутарчӗ ҫамкинчен. ҫамкинчен.

— — Ай‑ай, Ай-ай, Микихвер! Микихвер! Ҫап Ҫап ку ку кайӑка кайӑка пуҫӗнчен! пуҫӗнчен! — — тесе тесе кӑшкӑрса кӑшкӑрса ячӗ ячӗ Сахар Сахар ывӑлӗ ывӑлӗ ҫамкине ҫамкине хыпашласа. хыпашласа.

Тарҫи Тарҫи кайӑка кайӑка ҫапас ҫапас тесе тесе нимӗн нимӗн шухӑшласа шухӑшласа тӑмасӑрах тӑмасӑрах яра яра пачӗ пачӗ кӑна кӑна тӑпачпала тӑпачпала пуҫӗнчен. пуҫӗнчен. Сахар Сахар ывӑлӗ ывӑлӗ тӳп тӳп кайса кайса ӳкрӗ ӳкрӗ те те тӑнсӑр тӑнсӑр пулса пулса выртрӗ. выртрӗ.

Карта Карта хушӑкӗнчен хушӑкӗнчен пӑхса пӑхса выртакан выртакан Тилӗ Тилӗ варне варне тытнӑ тытнӑ та та йӑвалана‑йӑвалана йӑвалана-йӑвалана кулать. кулать. Кулсан‑кулсан Кулсан-кулсан Улатакки Улатакки кунран кунран ҫапла ҫапла ыйтать: ыйтать:

— — Ну Ну мӗнле, мӗнле, пусӑ пусӑ алтма алтма каятпӑр‑и каятпӑр-и ? ? — — тет. тет.

— — Каясси Каясси кайӑпӑр кайӑпӑр та‑ха, та-ха, юлашкинчен юлашкинчен хӑратса хӑратса кӑтарт кӑтарт мана, мана, — — тет тет Тилли. Тилли.

— — Юрӗ, Юрӗ, Тилӗ Тилӗ тус, тус, хӑрасах хӑрасах килет килет пулсан пулсан атя атя хам хам хыҫҫӑн, хыҫҫӑн, — — тет тет Улатакка. Улатакка.

Калаҫса Калаҫса татӑлчӗҫ татӑлчӗҫ те те хайхисем хайхисем шутарчӗҫ шутарчӗҫ ял ял вӗҫнелле. вӗҫнелле.

Ҫитсе Ҫитсе тухрӗҫ тухрӗҫ Тимухха Тимухха старикӗн старикӗн килӗ килӗ патне. патне. Хӗвел Хӗвел анса анса ларчӗ, ларчӗ, Тимухха Тимухха лашине лашине шӑварма шӑварма тухса тухса кайрӗ. кайрӗ. Хапхине Хапхине хупмасӑрах хупмасӑрах хӑварчӗ. хӑварчӗ.

Улатакка Улатакка Тилле Тилле хапха хапха ҫумне ҫумне вырнаҫма вырнаҫма хушрӗ, хушрӗ, хӑй хӑй хапха хапха тӑррине тӑррине ларса ларса шаккама шаккама тытӑнчӗ. тытӑнчӗ. Шак‑шак! Шак-шак! тутарать, тутарать, шак‑шак! шак-шак! тутарать. тутарать.

Тимуххан Тимуххан килӗнче килӗнче виҫӗ виҫӗ усал усал йытӑ йытӑ пулнӑ. пулнӑ. Хапхана Хапхана шакканӑ шакканӑ сасса сасса илтсенех илтсенех кусем кусем сикрӗҫ сикрӗҫ тухрӗҫ тухрӗҫ те те урама, урама, тытӑнчӗҫ тытӑнчӗҫ Тилле Тилле хӑвалама. хӑвалама. Эх, Эх, хӑвалаҫҫӗ, хӑвалаҫҫӗ, эх, эх, хӑвалаҫҫӗ. хӑвалаҫҫӗ. Тилӗрен Тилӗрен пӑс пӑс кӑна кӑна тухса тухса пырать. пырать. Акар Акар йыттисем йыттисем Тилле Тилле вӑрманах вӑрманах хуса хуса кӗрсе кӗрсе кайрӗҫ. кайрӗҫ. Тилли Тилли ниҫта ниҫта кайса кайса кӗреймен кӗреймен енне енне йӑкӑлт йӑкӑлт сиксе сиксе кӗчӗ кӗчӗ пӗр пӗр юман юман хӑвӑлне. хӑвӑлне. Йытӑсем Йытӑсем юман юман тавра тавра вӗре‑вӗре вӗре-вӗре ҫаврӑнаҫҫӗ. ҫаврӑнаҫҫӗ.

Хӑраса Хӑраса ӳкнӗ ӳкнӗ Тилӗ Тилӗ юман юман хӑвӑлӗнче хӑвӑлӗнче хӑйӗн хӑйӗн урисенчен урисенчен ыйтать: ыйтать:

— — Эсир Эсир мӗнле мӗнле килтӗр: килтӗр: хӑраса‑и, хӑраса-и, хӑрамасӑр‑и? хӑрамасӑр-и? — — тет. тет.

— — Эпир Эпир мӗнпур мӗнпур вӑйпа вӑйпа малалла малалла тапаҫланса тапаҫланса килтӗмӗр килтӗмӗр , , — — теҫҫӗ теҫҫӗ урисем. урисем.

Тилӗ Тилӗ хӑлхисенчен хӑлхисенчен ыйтать: ыйтать:

— — Эсир Эсир мӗнле мӗнле килтӗр? килтӗр? — — тет. тет.

— — Эпир Эпир йӑпшӑнса‑йӑпшӑнса йӑпшӑнса-йӑпшӑнса килтӗмӗр, килтӗмӗр, — — теҫҫӗ теҫҫӗ хӑлхисем. хӑлхисем.

Тилӗ Тилӗ хӳринчен хӳринчен ыйтать: ыйтать:

— — Эсӗ Эсӗ тата тата мӗнле мӗнле килтӗн? килтӗн? — — тет. тет.

— — Эпӗ Эпӗ кӗҫ кӗҫ тытаҫҫӗ‑и, тытаҫҫӗ-и, кӗҫ кӗҫ ҫиеҫҫӗ‑и ҫиеҫҫӗ-и тесе тесе килтӗм, килтӗм, — — тет тет хӳри. хӳри.

— — Ах, Ах, мур, мур, эс эс мана мана ҫапла ҫапла шеллетӗн‑и‑ха, шеллетӗн-и-ха, йытӑсене йытӑсене ҫитересшӗн ҫитересшӗн пулнӑ‑и‑ха? пулнӑ-и-ха? — — тет тет кӑна кӑна хирӗҫ хирӗҫ Тилли Тилли ҫилленсе. ҫилленсе. — — Ак Ак парам‑ха парам-ха сана сана уншӑн уншӑн йытӑсене йытӑсене ывӑтса, ывӑтса, — — тет. тет.

Ҫак Ҫак сӑмахсемпе сӑмахсемпе Тилӗ Тилӗ хӑй хӑй хӳрине хӳрине юман юман ҫурӑкӗнчен ҫурӑкӗнчен тулалла тулалла кӑларса кӑларса ячӗ ячӗ те, те, усал усал йытӑсем йытӑсем ӑна ӑна ҫавӑнтах ҫавӑнтах ярса ярса илчӗҫ, илчӗҫ, унтан унтан Тиллине Тиллине хӑйне хӑйне те те сӗтӗрсе сӗтӗрсе кӑларса кӑларса туртса туртса ҫурчӗҫ. ҫурчӗҫ.

Юмах Юмах ятӑм, ятӑм, юптартӑм, юптартӑм, пӗр пӗр сӑмах сӑмах та та суймарӑм. суймарӑм.